Virüs

Biyolojik karakteri net olarak bilinmeyen, bakteri süzgeçlerini aşan, bakteri vasatlarında üremeyen vücutta soğuk algınlığı gibi hastalıklardan ölümcül sonuçlara neden olan hastalıklara kadar pek çok hastalığın sorumlusu olan mikroplar virüs olarak tanımlanır. Virüsler 10-400 nanometre büyüklüğünde olur. Virüsler 19. Yüzyılın sonlarında Frosch ve Coffler tarafından bulunmuştur. M. W. Beijerinck 1899 yılında tütün mozaik virüsünü hastalıklı yapraklarda tespit etmiştir. Bu dönemden sonra virüsler hakkındaki bilgiler artarak devam etmiştir. Elektron mikroskobunun bulunmasıyla birlikte 1933 yılından itibaren virüs yapısı hakkındaki bilgiler kesinlik kazanmıştır. Yapılan araştırmalarda virüslerin canlı dokuların bir kısmında ürediği belirlenmiştir. Özellikle aşılanmış tavuk yumurtalarının virüslerin üremesine en uygun ortamlardan biridir.

Virüsler DNA'ya da RNA çevresini saran protein kılıflı olan, bazı hallerde yapısında embranöz zarf olan yapılardır. Bünyelerinde diğer hücrelerde olduğu gibi üreme ve büyümeyi ilgilendiren bölümler olmaz. Canlı organizmaların özelliklerin çoğunun virüslerde olmamasına rağmen, virüslerin üreyebilmesi onların canlı olarak tanımlanmasına neden olur. Asalak yaşayan virüsler, buradaki hücrelerden elde ettikleri maddelerin yardımıyla yapılarındaki proteinleri oluşturur. Hücrenin içindeki kendilerine özel DNA'ya da RNA yapısına girip burada yerleşirler. Bu sayede hücrenin metabolizması üzerinde bariz etkilere neden olurlar. Virüs hücrede büyük hasara neden olursa, hücrenin ölümü gerçekleşir. Virüs hücre ölse de kılıfa bürünerek yeniden üremesini devam ettirir. Bazı virüslerde atipik dev hücreler haline gelir.

Virüsler hakkındaki genetik yapı, metabolizma ve üremeyle alakalı elde edilen yeni bilgiler bilim adamlarına araştırmalarda önemli bir kaynak olmuştur. Virüslerin en fazla görülen şekilleri iki türlüdür. Bunların en fazla görüleni çubuk şeklinde olan Icosahedral virüslerdir. Bunlar 12 köşeden, 20 üçgen yüzden ve 30 kenardan oluşan düzgün polihedron olurlar. Bu virüslerin nükleik asitleri iç tarafta kor oluşturur. Bunun çevresini capsomer adlı alt birimlerden oluşan manto sarar. Korla manto nükleocapsiti oluşturur. Çubuk şeklindeki virüsler kürevi görünüme olur. Bu virüslerin en bilinen üyesi de adenovirüslerdir. Bu virüslerin manto alt birimleri de çubuğun ekseninde sarmal olarak dizilir. Sarmaldaki komşu uçlarda da nükleik asitler olur. Alt birimlerde nükleik asidi çevreler. 18 mm çaplı, 300 nanometre uzunlukta olan tütün mozaik virüsü bu türdedir. Bunların dışında karmaşık yapısı olan bakterileri tutan virüslerde vardır. Virüslerin bir kısmı elektron mikroskobuyla incelenebilirken, bazıları da sadece ışık mikroskobu ile incelenebilir. Virüs hastalıkları, virüslerin tasnifi, amillerinin isimlendirilmesi ilk kez görüldükleri, incelendikleri ülkenin ya da araştırmaları yapan bilim adamının adı kullanılarak, enfeksiyonun belirtileri doğrultusunda yapılır. İnsanlarda virüs nedeniyle soğuk algınlığından başlayan, sarı humma, kuduza kadar giden ölümcül hastalıklar ortaya çıkabilir.